ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΥΣΣΗΣ π. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΛΟΡΟΦΣΚΥ

ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΥΣΣΗΣ

π. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΛΟΡΟΦΣΚΥ

Ο Γρηγόριος Νύσσης ήταν νεώτερος αδελφός τού Μεγάλου Βασιλείου. Γεννήθηκε περί το 335 και τίποτε σχεδόν δεν είναι γνωστό για τη νεότητά του. Πιθανόν σπούδασε στην πατρίδα του την Καισαρεία. 

Ο Γρηγόριος είπε αργότερα ότι ο αδελφός του Βασίλειος ήταν δάσκαλός του, και μιλούσε γι' αυτόν πάντα με σεβασμό, και τον χαρακτήριζε ως «ίσον με τους αποστόλους που ήλθε ύστερα από αυτούς μόνο κατά τον χρόνο». Παραδέχονταν ότι «έζησα με τον αδελφό μου για ένα σύντομο μόνο χρονικό διάστημα, και ότι διδάχτηκα τόσο μόνο από τη θεία γλώσσα του όσο ήταν αναγκαίο για μένα να καταλάβω την άγνοια εκείνων των αμυήτων στα μυστικά της ευγλωττίας». Με άλλα λόγια, ο Βασίλειος τού δίδαξε μόνο ρητορική. Ο Γρηγόριος κατονομάζει την αδελφή του Μακρίνα ως άλλον σπουδαίον δάσκαλο της νεότητάς του, και οι αναμνήσεις του γι' αυτήν είναι γεμάτες ευγνωμοσύνη. Ο Γρηγόριος μεγάλωσε σε μια ατμόσφαιρα πολιτισμού και ασκητισμού, αλλά πολύ λίγα είναι γνωστά για τις λεπτομέρειες της μορφώσεώς του.

Στη νεότητά του ο Γρηγόριος ασχολήθηκε πολύ με τη μελέτη της φιλοσοφίας. Ακόμα και όταν έγινε κληρικός ως αναγνώστης δίδασκε ρητορική και αφιερώθηκε στη μελέτη της «θύραθεν» φιλολογίας. Αυτό δυσαρέστησε την οικογένειά του και τους φίλους του. Ο Γρηγόριος ο θεολόγος τού έγραψε ελέγχοντας τον φιλικά: «Τι σου συνέβη, σοφώτατε; Άλλοι δεν σε επαινούν γι' αυτήν 'την άδοξον ευδοξίαν' σου ή για την βαθμιαία ‘επί τα χείρω ροπήν’ σου, ή για την φιλοδοξία («φιλοτιμίαν») σου, η οποία, όπως λέγει ο Ευριπίδης, είναι η 'κακίστη δαιμόνων'... Γιατί θύμωσες με τον Εαυτό σου και απέρριψες τα ιερά βιβλία που ήταν γεμάτα με πόσιμο ύδωρ; Γιατί προτιμάς να καλείσαι ρήτορας παρά Χριστιανός;». Ο Γρηγόριος τον συμβουλεύει να συνέλθει και να απολογηθεί ενώπιον τού Θεού και των πιστών, και των θυσιαστηρίων και των μυστηρίων, από τα οποία απομακρύνθηκε.

Κατά τη διάρκεια της αποσπάσεώς του από τη θύραθεν φιλοσοφία ο Γρηγόριος διάβασε επίσης τον Ωριγένη, που άσκησε πολύ μεγάλη επίδραση επάνω του. Διάβασε ακόμα τον Φίλωνα και τον Θεόγνωστο. Ο Ωριγενισμός του Γρηγορίου τροποποιήθηκε αργότερα υπό την επίδραση τού Βασιλείου, ο οποίος εσκεμμένα απηύθυνε την επιστολή του για την τριαδολογική ορολογία προς τον Γρηγόριο, φοβούμενος ότι ο Γρηγόριος παρεξέκλινε από την ορθοδοξία. Ο ενθουσιασμός τού Γρηγορίου για τη θύραθεν γνώση ήταν μόνο πρόσκαιρος, και αργότερα ο ίδιος καταδίκασε τις κοσμικές επιστήμες ως μάταιες: «Αυτές συνεχώς καταβάλλουν κόπους που ποτέ δεν καταλήγουν σε καινούργια ζωή». Εν τούτοις, παρέμεινε πάντα ένας Έλληνας μέσα από την επίδραση του Ωριγένη.

Ο Γρηγόριος υπό την επίδραση της οικογενείας του επέστρεψε στην υπηρεσία της Εκκλησίας. Παντρεύτηκε αλλά συνέχισε να ζει αγνή και ασκητική ζωή. Φαίνεται ότι αποσύρθηκε προσωρινά στο μοναστήρι του αδελφού του Βασιλείου στις όχθες τού ποταμού Ίριδος στον Πόντο. Ο Γρηγόριος δεν είχε ισχυρό χαρακτήρα και η εμπειρία που είχε από τη ζωή ήταν περιορισμένη. Κατά τη φιλονικία που ακολούθησε την εκλογή του Βασιλείου στο θρόνο της Καισαρείας, ο Γρηγόριος προσπάθησε ανεπιτυχώς να συμφιλιώσει τον Βασίλειο με τον θείο τους γράφοντας πλαστές επιστολές. Ο Βασίλειος του είπε ότι θα έπρεπε ν' ανοίξει η γη να τον καταπιεί για τέτοιες πράξεις, αλλά αργότερα δέχτηκε τη μετάνοια του αδελφού του και συμφιλιώθηκε πλήρως μαζί του. Ύστερα από αυτό το επεισόδιο εύκολα καταλαβαίνουμε γιατί ο Βασίλειος θεωρούσε τον Γρηγόριο ακατάλληλο για ανάληψη σοβαρών ευθυνών και εναντιώθηκε όταν ο Γρηγόριος ορίστηκε ως απεσταλμένος στη Ρώμη: «Αυτός δεν έχει πείρα στις Εκκλησιαστικές υποθέσεις». Εν τούτοις, το 371 χειροτόνησε τον Γρηγόριο επίσκοπο Νύσσης.

Ο Γρηγόριος βοήθησε τον αδελφό του στον αγώνα του κατά της αιρέσεως όχι με τη δραστηριότητα του στη διοίκηση της Εκκλησίας αλλά ως συγγραφέας και θεολόγος. Καταδιώχτηκε για την ορθοδοξία του και δικάστηκε στη Γαλατία. Το 375 ο Δημοσθένης, ο κυβερνήτης της Καππαδοκίας, τον οποίο ο Βασίλειος χαρακτηρίζει ως «φίλον των αιρετικών», διέταξε να συλληφθεί και να φυλακιστεί. Το 376 καταδικάστηκε ερήμην και εκθρονίστηκε για κατάχρηση κεφαλαίων και για την «παράνομη» χειροτονία του. Ο Γρηγόριος πέρασε τρία χρόνια στην εξορία και γύρισε στην έδρα του μόνο το 379 μετά το θάνατο τού Ουάλεντος. Ο λαός τον υποδέχτηκε με χαρά. Λίγο μετά την επιστροφή του στη Νύσσα ακολούθησαν οι θάνατοι τού Βασιλείου και ύστερα της Μακρίνας. Αυτό ήταν βαρύ χτύπημα για τον Γρηγόριο. Μια από τις επιστολές του στο μοναχό Ολύμπιο περιέχει συγκινητική αφήγηση των τελευταίων ημερών της αδελφής του, που ήταν μια επιφανής Χριστιανή και ασκήτρια.

Ο Γρηγόριος θεώρησε τον εαυτό του κληρονόμο των κόπων τού αδελφού του και άρχισε αμέσως να εργάζεται πάνω στα έργα εκείνα που ο Βασίλειος άφησε ατέλειωτα, μεταξύ αυτών δε είναι η Εξαήμερος και η πολεμική κατά τού Ευνομίου. Οι φίλοι τον αναγνώρισαν ως άξιο διάδοχο τού αδελφού του. Στην Αντιοχειανή σύνοδο των 146 πατέρων το 379 εστάλη σε αποστολή για να αναφέρει για την κατάσταση της Εκκλησίας στην Αραβία, την οποία οι φήμες παρουσίαζαν ως διεφθαρμένη και αιρετική. Αυτόν τον καιρό ίσως επισκέφτηκε τους Αγίους Τόπους, αλλά μερικοί συγγραφείς θεωρούν ότι αυτό το ταξίδι έγινε αργότερα. Η Παλαιστινιακή! Εκκλησία ήταν χωρίς πνευματική ηγεσία για αρκετό καιρό (ο Αγ. Κύριλλος πέρασε συνολικά δεκατρία χρόνια στην εξορία), και η διαφθορά εξαπλώθηκε. Ο Γρηγόριος έγινε δεκτός με καχυποψία και αμέσως ενεπλάκη σε λογομαχία με τους Απολλιναριστές.

ΟΙ καταχρήσεις στους Αγίους Τόπους έκαναν οδυνηρή εντύπωση στο Γρηγόριο, και γι' αυτόν τον λόγο δεν ενέκρινε το έθιμο των ιερών αποδημιών. Θα ήταν ιδιαίτερα επιζήμιες για τις γυναίκες, των οποίων η καθαρότητα και η αγνότητα συχνά κινδύνευαν κατά τη διαδρομή τέτοιων ταξιδιών. Η Παλαιστίνη ήταν γεμάτη από κακία και κάθε είδους ασέβεια. Ακόμα, ο Γρηγόριος έγραψε: «Γιατί να προσπαθείτε να κάνετε αυτό που δεν έκαναν οι άγιοι και οι άλλοι που είναι κοντά στη Βασιλεία των Ουρανών;». Ο Κύριος δεν μας διέταξε να πάμε στα Ιεροσόλυμα ως αγαθοεργία. «Τι πλεονέκτημα κερδίζουν αυτοί που επισκέπτονται αυτούς τους τόπους; Αυτό δεν είναι σαν να ζει ο Κύριος εκεί εν σώματι μέχρι σήμερα, αλλά απομακρύνθηκε από εκείνους από εμάς που ζούμε σε άλλες χώρες; ή σαν να είναι παρόν το Πνεύμα στα Ιεροσόλυμα, αλλά δεν μπορεί να ρθεί εδώ σε μας;... Μια αλλαγή τόπου δεν φέρνει το Θεό κοντύτερα σε σάς. Άσχετα από το που μπορεί να είστε, ο Κύριος θα ρθεί σε σάς αν η ψυχή σας είναι τέτοια ώστε να μπορεί να κατοικήσει και να βαδίσει μέσα σας. Αλλά αν ο έσω άνθρωπος μέσα σας είναι γεμάτος απάτη, τότε, ακόμα κι αν στέκεστε στο Γολγοθά ή στο Όρος των Ελαιών, ή κάτω από το μνημείο της Αναστάσεως, είστε τόσο μακριά από του να λάβετε τον Χριστό μέσα σας όσο ένας που δεν έχει ακόμα αρχίσει να ομολογεί πίστη σ' Αυτόν». Αντίθετα, «η αληθινή Βηθλεέμ, και ο αληθινός Γολγοθάς, και το αληθινό Όρος των Ελαιών, και η αληθινή Ανάσταση, όλα βρίσκονται στην καρδιά του άνθρωπου που έχει το Θεό». Τι θα βρούμε στα Ιεροσόλυμα που είναι νέο; «θα βρούμε ότι ο Χριστός που φανερώθηκε εκεί ήταν ο αληθινός Θεός, αλλά αυτό το ομολογούμε πριν έλθουμε στα Ιεροσόλυμα και μετά το ταξίδι μας η πίστη μας ούτε μειώθηκε ούτε αυξήθηκε. Γνωρίζαμε επίσης ότι Αυτός έγινε άνθρωπος δια της Παρθένου πριν πάμε στη Βηθλεέμ. Πιστεύαμε στην Ανάσταση των νεκρών πριν δούμε τον τάφο Του. Ομολογούμε την αλήθεια της Αναλήψεως πριν δούμε το Όρος των Ελαιών. Είναι πιο σπουδαίο να «μεταβούμε από το σώμα προς τον Κύριό μας παρά να ταξιδέψουμε από την Καππαδοκία στην Παλαιστίνη».

Το 381 ο Γρηγόριος πήρε μέρος στη Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδο. Πριν από αυτήν την εποχή ήταν ήδη πολύ γνωστή και σημαντική μορφή. Με ένα διάταγμα του αυτοκράτορος στις 30 Ιουλίου 381, ο Γρηγόριος συγκαταλέχθηκε μεταξύ των επισκόπων που έπρεπε να θεωρούνται από τους ορθόδοξους ως οι σπουδαιότερες αυθεντίες της Εκκλησιαστικής Κοινότητος. ΟΙ Ιεράρχες προτάθηκαν από κάθε επαρχία, και ο Γρηγόριος προτάθηκε από τον Πόντο μαζί με τον Ελλάδιο Καισαρείας και τον Otrcius Μελιτηνής. ΟΙ μεταγενέστερες σχέσεις του με τον Ελλάδιο τού προξένησαν πολλές δυσκολίες.

Το 382 και 383 ο Γρηγόριος ήταν και πάλιν παρών στις συνόδους στην Κωνσταντινούπολη και συνέχισε τον αγώνα του κατά των Αρειανών. Γνωρίστηκε με την μοναχή Ολυμπιάδα, την οποία τιμούσε πολύ ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος για την ευσέβειά της. Το 394, ο Γρηγόριος έλαβε μέρος σε μια σύνοδο για τις υποθέσεις της Εκκλησίας στην Αραβία. Αυτό είναι το τελευταίο γεγονός της ζωής του για το οποίο έχουμε ακριβή γνώση. Πέθανε πιθανόν το 394. Ενώ ακόμα ζούσε ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Γρηγόριος σταμάτησε να αναφέρεται δημοσίως. Λίγες πληροφορίες διασώθηκαν για τα τελευταία χρόνια της ζωής του που φαίνονται να υποδηλώνουν ότι η αυθεντία του ήταν ευρύτατα σεβαστή και ότι συνέχιζε να επηρεάζει τα πράγματα της Εκκλησίας, αν και έμενε πιθανόν λίγο χρόνο στη Νύσσα.

ΟΙ σύγχρονοι τού Γρηγορίου τον θεωρούσαν μεγάλο υπερασπιστή της ορθοδοξίας κατά των Αρειανών και των Απολλιναριστών, «στύλον της ορθοδοξίας» και «πατέρα των πατέρων». Αυτή η φήμη αμφισβητήθηκε αργότερα κατά την εποχή της Ωριγενιστικής λογομαχίας. Σχεδόν το όνομα τού Γρηγορίου δεν περιλαμβάνονταν σε κατάλογο των «επίλεκτων πατέρων», και η άμεση επιρροή του μειώθηκε. Αργότερα, όμως, στην Έβδομη Οικουμενική Σύνοδο χαρακτηρίστηκε πάλι «ο πατήρ των πατέρων».

Κριτική συζήτηση για τη θεολογία του Γρηγορίου άρχισε πολύ νωρίς, τον τέταρτο αιώνα, και ο Βαρσανούφιος μας έδωσε το λόγο γι' αυτήν την επανεκτίμηση. «Πολλοί άγιοι που έγιναν διδάσκαλοι ξεπέρασαν τους δικούς τους δασκάλους λαμβάνοντας την άνωθεν έγκριση για τη διατύπωση μιας νέας διδασκαλίας. Συγχρόνως, όμως, διατήρησαν ό,τι είχαν πάρει από τους προηγούμενους δασκάλους τους. Έστω κι αν αυτή η διδασκαλία ήταν εσφαλμένη. Αφού αυτοί οι άνδρες έγιναν πνευματικοί διδάσκαλοι, δεν παρακαλούσαν το Θεό να τους αποκαλύψει αν αυτό που οι δάσκαλοί τους τους δίδαξαν είχε πράγματι αποκαλυφθεί από το Άγιο Πνεύμα. Αφού σέβονταν τη σοφία των δασκάλων τους, δεν εξέταζαν τους λόγους τους. Δεν ρωτούσαν το Θεό αν αυτοί οι λόγοι τους ήταν αληθινοί». Η θεολογία του Γρηγορίου διαμορφώθηκε υπό την επίδραση τού 'Ωριγένη, και έτσι περιλαμβάνει στοιχεία της σχολικής παραδόσεως μαζί με την ορθόδοξη διδασκαλία της Εκκλησίας. Το σύστημα τού Γρηγορίου δεν καταδικάστηκε ποτέ στο σύνολο του, αλλά αργότερα αποκαθάρθηκε από τον Ωριγενισμό του.

ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

Ο Γρηγόριος δεν επεξεργάστηκε ένα πλήρες θεολογικό σύστημα, παρά το γεγονός ότι είχε ίσως τον πιο αυστηρά συστηματικό νου από όλους τους πατέρες. Η θεολογία του επηρεάσθηκε από τον Ωριγένη και από τη σκέψη των Νεοπλατωνικών. Ο Γρηγόριος έγραψε για όλα τα θεολογικά θέματα. Μερικά από τα έργα του είναι πολεμικά και δογματικά, και άλλα δείχνουν τα προσωπικά του ενδιαφέροντα.

Εξηγητικά Έργα

Ο Γρηγόριος ως εξηγητής συνέχισε το έργο τού Βασιλείου, αλλά μερικά από τα κείμενά του ακολουθούν την Ωριγενιστική παράδοση των υπομνημάτων. Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει δυο συμπληρωματικές πραγματείες στην Εξαήμερον: «Περί κατασκευής τού Ανθρώπου»· και «Απολογητικός εις την Εξαήμερον», που γράφτηκαν αμέσως μετά τον θάνατο του Βασιλείου. Εδώ, όπως σε άλλα έργα, ο Γρηγόριος ακολουθεί το παράδειγμα του Βασιλείου, και η εξήγηση του δείχνει την επίδραση της κλασσικής φιλοσοφίας, ιδιαίτερα των υπομνημάτων του Ποσειδωνίου και άλλων στον Τίμαιο τού Πλάτωνος. Τα άλλα εξηγητικά έργα τού Γρηγορίου γράφτηκαν αργότερα στη ζωή του, και σ’ αυτά η μέθοδος της ερμηνείας του είναι αυστηρώς αλληγορική. Συνδέονται από το κοινό θέμα τους για την αναγκαιότητα μιας ηθικής και ασκητικής ζωής ως οδού γνώσεως τού Θεού. Το σπουδαιότερο από αυτά είναι το «Περί τού βίου τού Μωϋσέως», το οποίο δείχνει καθαρά την επίδραση του Φίλωνος, και ένα υπόμνημα των «Δεκαπέντε Ομιλιών εις το Άσμα Ασμάτων», το οποίο εξηγεί ο Γρηγόριος σύμφωνα με την Ωριγενιστική παράδοση.

Ο Γρηγόριος υπερασπίζεται την αλληγορική ερμηνευτική μέθοδο στην εισαγωγή του σ’ αυτό το υπόμνημα, που αφιερώνεται στην Ολυμπιάδα. Κατά τη γνώμη του, το Άσμα Ασμάτων προϋποδηλώνει τον πνευματικό γάμο της ανθρώπινης ψυχής και της Εκκλησίας με το Χριστό, τον άκρως επιθυμητό ουράνιο Νυμφίο. Στην «Ακριβή Έκθεση τού Εκκλησιαστού» ο Γρηγόριος ασχολείται με την αναγκαιότητα ελευθερώσεως της ψυχής από τα πάθη, ώστε αυτή να μπορέσει να ανυψωθεί σ' εκείνο που είναι υπεράνω των αισθήσεων. Περιγράφει τα στάδια που οδηγούν στην ηθική τελείωση σε μια ομιλία, «Εις τας Επιγραφάς των Ψαλμών», δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στον έκτο Ψαλμό. Προφανώς έγραψε επίσης μια εξήγηση στις «Παροιμίες». Τα περισσότερα εξηγητικά έργα τού Γρηγορίου είναι αφιερωμένα στην Παλαιά Διαθήκη, ενώ από την Καινή Διαθήκη έχει γράψει μόνο για τους Μακαρισμούς και την Κυριακή Προσευχή. Στα εξηγητικά του έργα περιλαμβάνεται επίσης μια ομιλία «Περί της εγγαστρίμυθου», ένα θέμα που είχε τραβήξει την προσοχή του Ωριγένη. Σε αντίθεση προς τον Ωριγένη. ο Γρηγόριος υποστηρίζει τη θέση τού Μεθοδίου Ολύμπου και τού Ευσταθίου Αντιοχείας λέγοντας ότι ήταν ένας δαίμονας και όχι το πνεύμα τού Σαμουήλ που εμφανίστηκε στο Σαούλ. Τα δογματικά και πολεμικά έργα τού Γρηγορίου περιλαμβάνουν επίσης ερμηνευτικά σχόλια.

Πολεμικά Έργα

Τα πολεμικά έργα του Γρηγορίου περιλαμβάνουν δώδεκα φυλλάδια (ή κατά μερικούς τέσσερα έως δεκατρία - εξαρτάται από το τι ονομάζει κανείς με αυτό τον όρο, κατά τού Ευνομίου, που εξετάζουν τα επιχειρήματα τού αιρετικού κατά της θεολογίας του Βασιλείου. Αυτοί οι «Αντιρρητικοί Λόγοι» γράφτηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους το 380 και 381, και συμπληρώθηκαν αργότερα από ένα υπόμνημα στο σύμβολο πίστεως που ο Ευνόμιος παρουσίασε στον αυτοκράτορα Θεοδόσιο το 383. Ο Γρηγόριος πολεμά το δόγμα των Ανόμοιων και εκθέτει την ορθόδοξη διδασκαλία του Βασιλείου περί της Αγίας Τριάδος. Η επιστολή προς τον Αβλάβιο «Εναντίον εκείνων που μας κατηγορούν ότι λέμε πως υπάρχουν Τρεις Θεοί» («Περί τού μη είναι τρεις Θεούς») είναι επίσης αφιερωμένη στην υπεράσπιση της διδασκαλίας τού Βασιλείου. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Γρηγόριος έγραψε δύο πραγματείες κατά του Απολλιναρίου οι οποίες περιέχουν λεπτομερή έκθεση της διδασκαλίας τού Απολλιναρίου για την ουράνια σάρκα τού Χριστού και για την απουσία ανθρώπινου νου στο Χριστό. Ο Γρηγόριος επιτίθεται όχι μόνο προσωπικά κατά τού Απολλιναρίου αλλά και κατά των διδασκαλιών του όπως αυτές διερμηνεύτηκαν και υποτιμήθηκαν από τους μαθητές του. Ασχολείται σύντομα με το ίδιο θέμα και στην επιστολή του προς τον Θεόφιλο Αλεξανδρείας («Κατά Απολλιναρίου προς Θεόφιλον Αλεξανδρείας»). Ο Γρηγόριος, ακόμα, έγραψε μια ομιλία Περί του Αγίου Πνεύματος εναντίον των Μακεδονιανών Πνευματομάχων («Περί τού Αγίου Πνεύματος κατά των Πνευματομάχων Μακεδονιανών»). Μια ομιλία κατά τού Αρείου και Σαβελλίου, που αποδόθηκε στον Γρηγόριο, δεν γράφτηκε από αυτόν (ίσως είναι έργον του Μεγάλου Βασιλείου).

Δογματικά Έργα

Τα βασικά δόγματα τού Γρηγορίου περιλαμβάνονται στο έργο του «Λόγος Κατηχητικός ο Μέγας», που γράφτηκε όχι αργότερα από το 385. Αυτό το έργο περιλαμβάνει επιχειρήματα κατά ορισμένων αιρέσεων, αλλά δεν είναι αυστηρώς πολεμικό. Γράφτηκε κυρίως για διδασκαλία προς τους κατηχουμένους. Με τη βοήθεια της Αγίας Γραφής και δικών του λογικών συλλογισμών εκθέτει τις ορθόδοξες διδασκαλίες περί Πίστεως, Αγίας Τριάδος, Ενσαρκώσεως, Απολυτρώσεως, Μυστηρίου, Βαπτίσματος, Ευχαριστίας, και Τελικής Κρίσεως. Τα άλλα δογματικά του έργα περιλαμβάνουν τη μικρή πραγματεία του Περί του Αγίου Πνεύματος, που γράφτηκε προς τον Ευστάθιο Σεβαστείας («Περί Τριάδος προς Ευστάθιον»)˙ μια επιστολή προς Σιμπλίκιο περί πίστεως («Περί πίστεως προς Σιμπλίκιον»), η οποία εξηγεί το δόγμα της θεότητος τού Λόγου και τού Πνεύματος «Προς Έλληνας εκ των κοινών εννοιών». Ένας διάλογος περί ψυχής και αναστάσεως («Περί ψυχής και αναστάσεως ή λόγος ο λεγόμενος τα Μακρίνεια»), ο οποίος παρουσιάζεται ότι γίνεται από την αδελφή τού Γρηγορίου Μακρίνα, γράφτηκε υπό την επίδραση τού Πλατωνικού «Φαίδωνος». Αυτό είναι ένα από τα πιο προσωπικά του έργα. Ο Γρηγόριος ασχολείται με παρόμοια προβλήματα στην πραγματεία του «Περί των νηπίων προ ώρας αφαρπαζομένων». Ένας διάλογος «Κατά Ειμαρμένης» ανάμεσα σ' έναν επίσκοπο και έναν εθνικό φιλόσοφο αποτελεί υπεράσπιση της ελευθέρας βουλήσεως εναντίον της αστρολογίας και της μοιρολατρείας.

Ασκητικά και Ηθικά Έργα

Μεταξύ των ασκητικών και ηθικών έργων του Γρηγορίου είναι ένα εκτενές φυλλάδιο «Περί παρθενίας», που έγραψε στη νεότητα του, και μερικές συντομώτερες πραγματείες: «Περί τού τι το Χριστιανών όνομα ή επάγγελμα;», «Περί τελειότητος και οποίον χρή είναι τον Χριστιανόν», «Περί τού κατά Θεόν σκοπού, προς τον μοναχόν Ολύμπιον». Το ασκητικό ιδεώδες τού Γρηγορίου διατυπώνεται με ιδιαίτερη σαφήνεια στην επιστολή του «Εις τον βίον της οσίας Μακρινής», η οποία γράφτηκε αμέσως μετά τον θάνατό της.

Λόγοι

Από τους Λόγους τού Γρηγορίου λίγοι επέζησαν. Οι σπουδαιότεροι είναι οι λόγοι επί των μεγάλων Εορτών: Χριστουγέννων, Επιφανείων, Πάσχα, και Πεντηκοστής. Έγραψε επίσης ομιλίες για: τον Αγ. Στέφανο, τον Μάρτυρα Θεόδωρο, τους Αγίους Τεσσαράκοντα Μάρτυρας της Σεβάστειας, τον Εφραίμ τον Σύρο, και τον Γρηγόριο τον θαυματουργό. Οι επιτάφιοι λόγοι του αφιερώνονται, μεταξύ άλλων, στον Βασίλειο και τον Μελέτιο Αντιοχείας. Τα ομιλητικά έργα τού Γρηγορίου υστερούν έναντι παρόμοιων έργων άλλων μεγάλων Πατέρων, και το ύφος του είναι βαρύ και τεχνητό. Αυτό είναι λαμπρό στα ασκητικά του έργα, τα οποία είχαν μεγάλο προσωπικό ενδιαφέρον γι' αυτόν.

Επιστολές

Ο Γρηγόριος άφησε 26 με 30 επιστολές, από τις οποίες οι περισσότερες παρέχουν πληροφορίες σχετικές με την προσωπικότητα και τη ζωή του. Η Επιστολή του για τις Ιερές (προσκυνηματικές) οδοιπορίες στα Ιεροσόλυμα είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η «κανονική» επιστολή προς Λητόϊον περιλαμβάνει οκτώ κανόνες και συμπεριλαμβάνεται στο «Νομοκάνονα» και άλλες συλλογές κανόνων. Οι κανόνες του για τη ζωή της μετανοίας διατυπώθηκαν σύμφωνα με τη γνώση της Ψυχολογίας που είχε, και διαμορφώθηκαν επί τη βάσει της Εκκλησιαστικής παραδόσεως και της εμπειρίας του ως κληρικού. Ο Γρηγόριος έγραψε επίσης μια Επιστολή για το Πάσχα, την «κοινή νηστεία της δημιουργίας», η οποία γιορτάζει την ανάσταση της ανθρωπότητος, που έπεσε δια της αμαρτίας. Η Επιστολή του 25 προς Αμφιλόχιο είναι πολύ ενδιαφέρουσα για την ιστορία της Χριστιανικής τέχνης και αρχιτεκτονικής, γιατί περιγράφει λεπτομερώς ένα «μαρτύριον» υπό κατασκευήν.

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΦΛΟΡΟΦΣΚΥ ΕΡΓΑ 7

ΟΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΟΥ ΤΕΤΑΡΤΟΥ ΑΙΩΝΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ. ΠΑΛΛΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π. ΠΟΥΡΝΑΡΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Πηγή: http://www.egolpion.com/